This post is also available in: English (Engels)

I was shot in Johannesburg. BAM! Ja, ja, de toon is gezet! Geen lieftallig: I love NY of I Amsterdam. In Johannesburg kiezen ze voor een andere marketing strategie. Wat is er nou zo leuk aan Johannesburg?  Hoge criminaliteitscijfers, corrupte regering, arme mensen in townships en power cuts… De vraag die vaak gesteld wordt: waarom wil je daar uberhaupt wonen? Alsof je je keuze om in deze geweldige stad te wonen, moet verdedigen. Dezelfde vraag werd mij ook met regelmaat gesteld over Rotterdam. Hoezo Rotterdam? Waarom ga je niet naar Amsterdam? Ook Johannesburg wordt steeds vergeleken met een andere stad: Kaapstad. Maar het tij is aan het keren. Rotterdam en Johannesburg zijn de steden waar hèt gebeurd, waar juist die rauwheid wordt gewaardeerd in een wereld waar zoveel fake is. Johannesburg lijkt in veel opzichten op Rotterdam. Net als Rotterdam, moet je Johannesburg leren kennen. Het heeft vele gezichten en geeft niets prijs. Rotterdam is de stad van harde werkers, van de haven. In Johannesburg werken duizenden in de mijnen. Beide steden hebben een onlogische infrastructuur. Door het bombardement vind je in Rotterdam geen kerk met grachten waar de stad omheen is gebouwd. Bij Johannesburg komt dit door de apartheid: voor 1994 mochten zwarte mensen niet van of naar bepaalde wijken reizen, dus dan is het ook niet nodig om daar een fatsoenlijke weg neer te leggen. Dik 20 jaar verder en ik sta daardoor dagelijks nog steeds in de file. En wat beide steden gemeen hebben: een bruisend karakter en een smeltkroes van culturen. Plenty overeenkomsten met Rotterdam zo dacht ik en ook leuk voor het thuisfront om eens iets anders te lezen dan hoe crimineel deze stad wel niet zou zijn. Want wat weten Rotterdammers nu eigenlijk van Jozi, zoals het liefkozend door haar inwoners wordt genoemd? Om maar even voor mezelf te spreken… Voordat ik hier naar toe verhuisde: BAR WEINIG.

Om maar gelijk met de deur in huis te vallen… Wist jij dat Johannesburg 350 dagen per jaar zon heeft? Dat het op 1800 meter ligt? Nog niet ouder is dan 140 jaar maar dat de resten van de oudste mensen hier zijn gevonden? Dat het al wel meerdere keren van de grond af, is opgebouwd? En dat Johannesburg het grootste aangeplante bos ter wereld wordt genoemd? Door de bomen de stad niet meer zien is hier echt van toepassing. Dat is weer eens iets anders dan een drijvend groen bosje op een zijarm van de Maas (sorry buurman, geweldig initiatief). Ik ga jullie meenemen op een tour door deze geweldige stad! Let’s get Jozilicous!

Sandton

Laten we beginnen in het noorden van de stad. Toen na de afschaffing van de apartheid, arme zwarten massaal naar het oude centrum trokken, verpauperde de binnenstad in no time. Bedrijven trokken weg naar het noorden en daar ontstond het nieuwe zakelijke centrum Sandton, compleet met skyscrapers en malls. Tsja, om maar gewoon met de deur in huis te vallen: Geweldig. Goed. Mislukt. Goed begin van deze tour dacht ik, dan kan de rest alleen maar meevallen ;-). Waar Rotterdam echt uitblinkt in het steeds weer neerzetten van mooie gebouwen, blijft Sandton achter. Geen architectonische hoogstandjes, maar het zoveelste gebouw met glazen muren. Ze bouwen hier dan vooral in de breedte in plaats van in de hoogte. Tsja, de stad kan niet alles hebben he? Gemiste kans voor Johannesburg om wel een skyline op te bouwen. Want laten we eerlijk zijn: ken jij een iconisch gebouw dat de skyline van Johannesburg siert?

Fourways

De wijk Fourways valt eigenlijk onder Sandton. Het enige wat je hier ziet, zijn estates en malls. Het is vrij saai – er gebeurt weinig. Dat is waarschijnlijk ook de reden waarom veel expats hier neerstrijken: zo is bijvoorbeeld ongeveer 15% van de bewoners van Dainfern Golf Estate expat en er is hier een levendige expat cultuur. Ik vind het eigenlijk lijken op een suffe buitenwijk van een sprankelende stad. Maar wanneer ik met jonge zwarte Afrikanen spreek, dan is dit de wijk waar zij later willen wonen. Het grote voordeel van Fourways: het is in vergelijking met andere wijken vrij divers. Blank, zwart, expats, indians and coloureds, in deze wijk wil iedereen wonen.

The Parks

Vanuit Sandton rijden we richting het Zuiden en komen dan bij de Parks. Parkhurst, Parktown, Parkview. Deze villawijken kan je het beste vergelijken met Kralingen of Hilligersberg. Elk met hun eigen straatje met restaurantjes en winkeltjes waardoor ze het meest Europees aan doen. Ook overwegend wit. Integratie blijft een schitterend woord.

Maboneng precinct

Vanuit The Parks rijden we verder naar het Zuiden van Johannesburg, naar de Maboneng precinct. Dit ligt bijna naast Hillbrow, één van de meest beruchte wijken van Jo’burg. Een wijk waar je overdag als blanke niet wilde komen en doorreed bij een rood stoplicht. Zo’n wijk. Een aantal jaren geleden heeft hier één investeerder de stoute schoenen aangetrokken en heeft gebouwen in twee straten opgekocht, midden tussen alle chaos en is gaan bouwen aan een betere buurt met nieuwe appartementen, restaurantjes, ateliers en cafés. Een soort Katendrecht, waar hip and happening Jozi elkaar ontmoet, alleen dan rauwer en minder ‘gemaakt’. En dat je de gelijkenis met Katendrecht kan trekken is ook direct een klein puntje van kritiek… Deze revitalisering van ‘slechte wijken’ is natuurlijk niet uniek voor Johannesburg. Dit gebeurt overal in de wereld met als gevolg dat al deze wijken op elkaar lijken: oude pakhuizen die in een nieuw jasje worden gestoken, kunstenaars als pioniers waardoor het ook weer meer van hetzelfde is. Of je nu in Katendrecht bent, of 10.000km verder in Maboneng je biertje drinkt. Ach, beter goed gejat dan slecht bedacht…

Neighbourgoodmarket in Braamfontein

Maar wat kan Rotterdam nu leren van Johannesburg? Vanaf Maboneng gaan we richting het westen naar de wijk Braamfontein. Hier wordt elke zaterdag één van de beste markten van Johannesburg georganiseerd. Denk dan niet aan een markt waar je je groente en fruit kan halen zoals op het Binnenrotteplein maar zie het meer als een festival wat elke zaterdag terugkeert. Er zijn food stalls, alcohol in overvloed, live muziek en vooral veel Afrikanen met heel veel swagger. Ik geloof dat we daar nog wel wat van kunnen leren in Rotterdam. Burgerinitiatief komt hier veelvuldig voor. Je moet ook wel, want van de politiek hoef je niet veel te verwachten. Hier heb je geen vergunningen nodig, politie die paraat staat of afzettingen die opgebouwd moeten worden, maar alleen een leegstaande parkeergarage. Geen opsmuk, gewoon doen. In Rotterdam hebben we subsidiepotjes nodig of aanmoedigingsprijzen wil er iets gebeuren en dan nog komt er soms maar weinig van de grond door de wirwar van regels.

Soweto

Een wijk die niet mag ontbreken tijdens een Tour de Johannesburg is toch echt Soweto. Soweto staat voor South Western Townships en is een stad in een stad. En hoe fascinerend… Je hebt hier mensen die wonen in shacks (golfplaten hutjes) tot aan miljoenenvilla’s. En waar in Rotterdam de huizenmarkt blijkbaar enorm in de lift zit, is dat in Soweto een heel ander verhaal. Hier heeft de overheid betaalbare stenen huizen gebouwd compleet met een keuken en eigen sanitair. Een oplossing om de mensen een beter dak boven hun hoofd te geven. Eindelijk zouden ze hun shack kunnen verlaten. Maar deze huizen staan al jarenlang leeg. Waarom zou je denken? Te duur wellicht? Niet echt. Het punt is dat veel mensen nu (bijna) gratis wonen in hun shack en niet willen betalen voor huisvesting. De één heeft liever een schotel op zijn golfplatendak of een auto voor de deur en de ander vindt dat hij er recht op heeft na de apartheid. Zou toch gek zijn als in Crooswijk bijvoorbeeld de sociale huurwoningen leeg blijven staan en mensen daarnaast in een soort tentenkamp willen blijven leven, maar dan wel met Netflix voorhanden.

Alexandra

Wellicht iets minder berucht en beroemd dan Soweto maar hier zie je de rauwheid van de echte township nog steeds. Wanneer je naar Johannesburg verhuist en je hebt niets te makken, dan begin je in Alex. Je denkt dan wellicht dat deze wijk steeds groter en groter wordt. Dat is nou weer niet het geval. Alex ligt ingeklemd in de stad tussen de snelweg en het rijke Sandton en kan dus qua oppervlakte niet meer groeien. Dit neemt niet weg, dat het aantal mensen dat op de vierkante meter woont enorm toeneemt. Als je denkt dat Nederland dichtbevolkt is…

Een vriendin noemde Johannesburg gekscherend het Rotterdam voor gevorderden. Ik begrijp haar wel. Het is net wat groter, net wat gevaarlijker en zeker een groter verschil tussen arm en rijk. Maar… once you know it, you’ll love it!